(Nederlands) Bartolomeo Scappi, het biografisch mysterie opgelost

Ci spiace, ma questo articolo è disponibile soltanto in Olandese. Per ragioni di convenienza del visitatore, il contenuto è mostrato sotto nella lingua alternativa. Puoi cliccare sul link per cambiare la lingua attiva.

In Lieve schat, wat vind je lekker besteden we ruime aandacht aan het leven van Bartolomeo Scappi, wiens Opera dell’arte del cucinare een belangrijke bron was voor het Koocboec van Antonius Magirus en waar de BBC op 27 december 2007 om 21 uur een documentaire over uitzond.

Bartolomeo Scappi (ca. 1500-ca. 1570). Titelblad van de Opera (1570).
Bartolomeo Scappi (ca. 1500-ca. 1570). 

Hoewel de auteur van de Opera met naam en toenaam vermeld staat op de titelpagina (klik op de afbeelding om ze in detail te bekijken), was het leven van Bartolomeo Scappi lange tijd omgeven met mysterie en gissingen. Vooral zijn geboorteplaats was onderwerp van discussie. Onderzoekers voerden met vuur argumenten aan om te bewijzen dat Bartolomeo Scappi geboren was in hun stad. Bologna en Venetië, maar ook andere Noord-Italiaanse plaatsen, streden daarbij om de eer. Bologna omwille van de aanwezigheid van een familie Scappi in deze stad sinds de twaalfde eeuw en het feit dat Bartolomeo Scappi er in dienst was van kardinaal Lorenzo Campeggi. Venetië omwille van de plaats van uitgave van de eerste edities (in 1570) en omwille van de vele Venetiaanse dialectwoorden in de Opera.

Dumenza, geboorteplaats van Scappi?

Een artikel van de Italiaanse historicus Claudio Benporat1 werpt meer licht op deze zaak en op het leven van Bartolomeo Scappi.
Het diocesaan archief van Milaan huisvest een document dat Cesare Brioschi vermeldt als uitvoerder van het testament van wijlen zijn oom Bartolomeo Scappi. Hij moet een dotatie zeker stellen voor vier arme juffrouwen uit Dumenza, een dorpje in de provincie Varese en volgens het document de oorsprong van het huis van de erflater.
In hetzelfde document is ook sprake van een schenking aan de kerk van San Giorgio. Met deze schenking moest via de aankoop van vastgoed een eeuwigdurend jaargetijde bekostigd worden. In de kerk van San Giorgio in Runo, een gehucht van Dumenza, bevindt zich effectief ook een inscriptie die deze schenking en de erbij horende opdracht vermeldt:

De stafdrager van Gregorius XIII, pontifex maximo, de Conté Palatino Lateranense en Cavaliere Bartolomeo Scappi eerde deze kerk met een eeuwigdurende legaat en beschikt over één mis per week en twee plechtigheden van vijf missen per jaar. Sint Carolus (Borromeus) wijdde deze kerk aan God de allerhoogste en aan Sint Giogio met een altaar en kerkhof in 1581 op de dag van 26 juli. Cesare Brioschi, neef en mede-erfgenaam liet dit uitvoeren onder de zorg van de priester Battisto Aconino.

Een echt bewijs dat Bartolomeo Scappi afkomstig zou zijn van Dumenza is er niet vermits de doopregister maar teruggaan tot 1564, maar dit zijn wel duidelijke aanwijzingen.

Nieuwe biografische gegevens

Ook over het verdere leven van Bartolomeo Scappi zijn er nog veel onduidelijkheden, maar onderzoekers June Di Schino en Furio Luccichenti komen toch tot een plausibele hypothese van biografie.
Na een uitgebreide ervaring als kok, eerst in Lombardije en vervolgens in Venetië en Bologna, waar hij in dienst was van de kardinalen Marino Grimani en Lorenzo Campeggi, vertrok Scappi naar Rome, waar hij in 1536 een banket organiseerde, aangeboden door kardinaal Campeggi aan keizer Karel . Nadien was hij in dienst bij diverse kardinalen, wiens naam meestal niet bekend is. Wel is zeker dat één ervan lid was van het conclaaf dat Julius III tot paus verkoos.
Zeker is ook dat Bartolomeo Scappi tot 1564 voor kardinaal Rodolfo Pio di Carpi werkt. Dan komt hij in dienst van paus Pius IV voor wie hij een maaltijd maakt op basis van gerst en gebakken kikkers. Scappi krijgt dan de titel van cuoco segreto, wat zoveel is als persoonlijke kok.
Na de dood Pius IV maakt hij deel uit van het huishouden van paus Pius V, een paus die er een erg sobere stijl op nahield, zeker in vergelijking met zijn voorganger die hield van lekker eten en luxe. Pius V schafte bijvoorbeeld het jaarlijkse banket voor de kardinalen en ambassadeurs af. Ook de lunch voor de tweede incoronatie van de paus, een jaar na zijn aanstelling, ging niet door. Scappi vermeldt wel dat het banket geprogrammeerd werd, maar ook dat het nooit werd klaargemaakt.
Na de dood van Pius V in 1572, twee jaar na de eerste druk van de Opera, wordt Gregorius XIII tot paus verkozen. Door een herschikking van het pauselijke huishouden is Scappi niet langer cuoco segreto.
Op 13 april 1577 (dus zeven jaar na de eerste druk van zijn culinaire meesterwerk) overlijdt Bartolomeo Scappi (ca. 1500-1577), waarschijnlijk vrijgezel en zonder kinderen. Zijn erfgenaam is Giovanni Stefano Broschi, zoon van zijn zuster Caterina. Hij wordt begraven in de kerk van SS. Vincenzo ad Anastasio alla Regola, gewijd aan het Genootschap van koks en banketbakkers waarvan Scappi deel uitmaakte.

  1. Benporat, Claudio (2005). “Bartolomeo Scappi, il mistero svelato” in Appunti di gastronomia, nr. 46. []

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.